Jan Garbarek & The Hilliard Ensemble - Officium Novum

In 1994 kwam Officium uit. Voor vele muziekliefhebbers een euforische ontdekking. De combinatie van jazzy saxofoonimprovisaties met oude sacrale hymnes had de kracht de luisteraar totaal te absorberen. De bevreemdende viscositeit van de klankcombinaties, metra en tegendraads versterkende patronen hadden een ongekende schittering met een uiterst inspirerende en verlichtingen uitwerking. Na groot succes was het niet verwonderlijk dat saxofonist Jan Garbarek en The Hilliard ensemble enkele jaren later een ruime selectie nieuwe samenwerkingen uitbrachten met als titel Mnemosyne. Hoewel an sich de intrige niet minder was, wist Mnemosyne mij minder te overdonderen dan Officium. Nu, ruim tien jaar later, is het vuur echter nog niet gedoofd en worden de kenners getrakteerd op een nieuw album vanuit dezelfde samenwerking: Officium Novum.

Er zijn wel belangrijke verschillen in het type werk dat op Officium Novum te horen is. Grotendeels zijn de stukken van Oost-Europese afkomst en hoewel oude gezangen nog altijd een aandeel hebben, worden deze op Officium Novum geflankeerd door recentere en zelfs hedendaagse composities. Zo draagt Jan Garbarek zelf als componist bij en is de geliefde componist Arvo Pärt gerepresenteerd met het stuk Most Holy Mother of God. Daarnaast zijn de patronen die de grondslag vormen voor de muziek in het lange tijd afgesloten geweest zijnde oosten anders, vaak folkoristischer, dan het Gregoriaanse karakter van voorheen. Daarnaast valt op dat de saxofoon van Garbarek vaker op de voorgrond treedt dan op Officium, waar de inzet van de koperklanken de vocalen voornamelijk de kracht gaf om hun eigen harmonieën te overstijgen.

Officium Novum heeft wel weer een urgentie zoals die ieders aandacht greep op Officium en die enigszins leek te ontbreken op Mnemosyne, maar is niet de meest toegankelijke van de drie platen. De scherp contrasterende patronen van jazz en oude hymnes hadden een ongelofelijke aantrekkingskracht, die de minder frontale ontmoeting van nieuwere composities met diezelfde jazz niet altijd kent. Wellicht is dit te wijten aan de duidelijkere moeite die is gestoken in het maken van samenhangende composities, terwijl in tegenstelling voorspelbare Gregoriaanse patronen een verende fundering vormden voor improviserende jazz.

Officium Novum, de contradictie bevindt zich reeds in de naam, bevat beide kanten. Het geeft zijn charme op gedoseerde wijze prijs en is niet de opeenstapeling van overtreffende trappen zoals zijn voorganger. Men kan dankbaar zijn dat Jan Garbarek en The Hilliard Ensemble nieuwe wegen ontdekken om hun samenwerking voort te zetten. Vervelen doet het geen moment. De wonderbaarlijke schokgolf van het originele Officium blijkt echter eenmalig.